Epidemiyoloji genellikle hastalýklarýn nedenleri ve oluþumu ile ilgili istatistik metotlarýn kullanarak çalýþmalarýn yapýldýðý bir alan olarak bilinmektedir. Ancak epidemiyoloji, rafine edilmiþ istatistikten çok daha fazlasýdýr. Ýstatistik epidemiyologlarýn kullandýðý önemli bir araçtýr, ancak epidemiyolojinin temeli deðildir (Rothman, 2002). Epidemiyoloji kökleri biyoloji, mantýk gibi farklý bilimlerde olan toplumlarýn saðlýklarýný iyileþtirmeyi hedefleyen temel bir saðlýk bilimidir. En kabul gören tanýmýyla; Epidemioloji, belirli bir toplumda, saðlýkla ilgili olgu ve durumlarýn ve bunlarýn belirleyicilerinin daðýlýmýnýn incelenmesi ve bu çalýþmalarýn, saðlýkla ilgili sorunlarýn kontrolünde kullanýlmasýdýr (Last, 1988).

Afetlerin anlaþýlmasý, kanýta dayalý önlemler alýnmasý, etkin müdahale yöntemleri geliþtirilmesi ve uygulanmasý hedefleniyorsa epidemiyolojinin katkýsý olmadan bunun yapýlamayacaðýnýn bilinmesi gerekmektedir. Bu nedenle afet yönetiminde görev alan her saðlýk çalýþanýn temel bir epidemiyoloji bilgisine sahip olmasý gerektiði gibi, epidemiyologlarýn da afet yönetiminin etkin birer parçasý olmasý gerekmektedir.

 Afet durumlarýnda epidemiyolojinin kullanýldýðý alanlar, saðlýk ihtiyaçlarýnýn hýzlý belirlenmesi, nüfusun büyüklüðü ve yapýsý gibi konularýn deðerlendirildiði demografik çalýþmalar, toplumun saðlýk durumunun tespit çalýþmalarý, sürveyansý, müdahalesi,  uygulanan programlarýn izlenmesi ve deðerlendirilmesi çalýþmalarýdýr.

Afet yönetiminde epidemiyolojinin kullaným amaçlarý özetle þöyledir;

•   Etkilenen toplumda öncelikli saðlýk sorunlarýnýn tespit edilmesi

•   Toplumda var olan hastalýklarýn veya saðlýk sorunlarýnýn boyutlarýnýn belirlenmesi

•   Hastalýklarýn ve risk faktörlerinin tespit edilmesi

•   Öncelikli saðlýk müdahalelerinin belirlenmesi

•   Bölgedeki yýkýmýn boyutlarýnýn ve var olan kapasitenin belirlenmesi

•   Toplumun saðlýk göstergelerindeki yönelim ve gidiþatýn gözlemlenmesi

• Müdahalenin ve afet döngüsünün her aþamasýnda gerçekleþtirilen saðlýk programlarýnýn ve uygulamalarýnýn etki ve baþarýlarýnýn deðerlendirilip ölçülmesi 

•  Geçmiþ deneyimlerde gerçekleþtirilen epidemiyolojik çalýþmalardan elde edilen bilimsel veriler ýþýðýnda Ýl Saðlýk Afet ve Acil Durum Planlarý (ÝL-SAP), Hastane Afet ve Acil Durum Planlarý (HAP) gibi saðlýk afet planlarýnýn hazýrlanmasý veya revize edilmesidir.

 Epidemioloji, afet döngüsünün her aþamasýnda önemli bir role sahiptir. Sadece afetlerde karþýlaþýlan saðlýk sorunlarýnýn ve nedenlerinin tanýmlanmasýnda, riskli gruplarýn belirlenmesinde rol almamaktadýr, ayný zamanda afet yönetiminde akýlcý ve etkili politikalar oluþturulmasý için gerekli bilgilerin saðlanmasýnda ve bu politika ve yöntemlerin etkinliðini deðerlendirilmesinde de önemli bir rolü vardýr (Tekeli Yeþil, S., 2006).

SAFE-M Modülü içinde yer alan eðitim programý ile afet çalýþanlarýnýn afetlerde halk saðlýðý ve epidemioloji konusunda temel bilgilere sahip olmasý hedeflenmektedir.

Kaynaklar:

Last, JM, 1988A dictionary of epidemiology. 4th ed. New York; Oxford; Toronto: Oxford University Press

Rothman, KJ, 2002Epidemiology: An introduction, Oxford, Oxford University Press

Tekeli Yeþil, S., 2006Public Health and Natural Disasters: Disaster Preparedness and Response in HealthSystemsJournal of PublicHealth 14: 317-324